India Morning News
मुंबई: आधुनिक जीवनशैलीत रात्री उशिरा जागरण ही सामान्य गोष्ट बनली आहे. ऑफिसचे काम, अभ्यास, टीव्ही बिंग व मोबाइल स्क्रोलिंग यामुळे अनेक लोक रात्री २-३ वाजेपर्यंत जागून राहतात. परंतु ही सवय फक्त थकवा निर्माण करत नाही, तर शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावरही गंभीर परिणाम करते. वेळेवर झोप न झाल्यास शरीराचा नैसर्गिक सर्केडियन रिदम बिघडतो, ज्यामुळे मेंदू आणि शरीराची कार्यक्षमता कमी होते.
उशिरा झोपल्यास काय होऊ शकते?
रात्री उशिरा झोपल्यास शरीराला पूर्ण विश्रांती मिळत नाही. झोपेच्या काळात मेंदू दिवसभराचा ताण कमी करतो, पेशींमध्ये दुरुस्ती होते आणि हार्मोन्स संतुलित राहतात. उशिरा झोपल्यास ही प्रक्रिया अपूर्ण राहते. याचा परिणाम म्हणून सकाळी उठल्यावर थकवा, डोकेदुखी, चिडचिडेपणा आणि लक्ष केंद्रित न होणे अशा समस्या निर्माण होतात.
उशीरा झोपेमुळे शरीरात ‘कॉर्टिसोल’ हार्मोन वाढतो, ज्यामुळे मानसिक ताण, नैराश्य आणि अस्थिरता निर्माण होते. तसेच, इन्सुलिनची कार्यक्षमता कमी होऊन साखरेचे प्रमाण वाढते आणि मधुमेहाचा धोका वाढतो. झोपेअभावी मेटाबॉलिझम मंदावतो, वजन वाढते, पोटाभोवती चरबी साचते आणि रोगप्रतिकारक शक्ती कमी होते. त्वचेवर निस्तेजपणा, डार्क सर्कल्स आणि वारंवार सर्दी यासारख्या समस्या दिसू लागतात.
आरोग्यासाठी वेळेवर झोप घेणे का आवश्यक?
शरीर आणि मन दोन्हीसाठी वेळेवर झोप घेणे अत्यंत महत्वाचे आहे. रात्री १० ते सकाळी ६ या वेळेत झोप घेणे आदर्श मानले जाते. या काळात ‘मेलाटोनिन’ हार्मोन जास्त प्रमाणात स्रवतो, जो झोपेची गुणवत्ता सुधारतो आणि शरीराला आवश्यक ऊर्जा पुरवतो. पुरेशी झोप घेतल्यास मेंदू ताजेतवाना राहतो, रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते आणि मानसिक शांतता मिळते.
उशीरा झोपण्याची सवय टाळण्यासाठी झोपेची ठरलेली वेळ ठेवा. झोपण्याच्या एक तास आधी मोबाइल, टीव्ही किंवा लॅपटॉपपासून दूर राहा. हलका व्यायाम, ध्यान, किंवा पुस्तक वाचन यामुळे झोप लवकर लागते. नियमित झोपेची सवय लावल्यास मानसिक ताण कमी होतो आणि शरीर निरोगी राहते.
रात्री उशिरा झोपणे ही फक्त सवय नाही, तर ती आरोग्यावर गंभीर परिणाम करणारी जीवनशैली ठरू शकते. वेळेवर झोप घेऊन शरीराला आवश्यक विश्रांती दिल्यास एकाग्रता, मनःशांती, उत्पादकता आणि आरोग्य सर्व काही सुधारते. आजपासूनच ‘लवकर झोपा, लवकर उठ’ या जुन्या म्हणीचा अर्थ आपल्या जीवनात आणण्याची वेळ आली आहे.
